ประวัติความเป็นมา ชุมชนไทลื้อ จังหวัดน่าน

จากการศึกษาวรรณกรรม การเปลี่ยนแปลงด้านเศรษฐกิจ สังคม และ วัฒนธรรม ผลจากการท่องเที่ยวในจังหวัดน่าน และ การเปลี่ยนแปลงทางด้าน สถาปัตยกรรมพื้นถิ่น’’ทำให้ พบว่า การท่องเที่ยวส่งผลต่อเศรษฐกิจในท้องถิ่นที่ดีขึ้น มีการยกระดับคุณภาพชีวิต ในแง่ ระบบสาธารณูปโภค ที่ครบครั้นและเมื่อมีการท่องเที่ยวที่มากขึ้น กลับส่งผลให้ อัตลักษณ์ทางสถาปัตยกรรมพื้นถิ่นเปลี่ยนแปลงไป จนมองไม่พบ อัตลักษณ์เดิมทางสถาปัตยกรรมพื้นถิ่นเดิม

โดยจากการศึกษาทางเอกสารพบว่า องค์ประกอบต่างๆที่มีเปลี่ยนแปลง คือ รูปทรงของหลังคา , พื้นที่ใช้สอยภายในและภายนอกตัว, วัสดุในการก่อสร้าง เปลี่ยนแปลงเกิดจาก การพัฒนาด้านจิตใจของชุมชน ซึ่งเป็นนามธรรมตามไม่ทัน

จากที่ศึกษาวรรณกรรมต่างๆ พบว่า การสวนทางกันระหว่าง การพัฒนาจากการท่องเที่ยว ที่ส่งผลในทางลบต่อ การเปลี่ยนแปลงหรือพัฒนาของสถาปัตยกรรมพื้นถิ่นหากสังเกตในเรื่องการท่องเที่ยว การศึกษา เป็นการท่องเที่ยวเชิงอุตสาหกรรมในการศึกษาเป็นหลักผลกระทบทางสถาปัตยกรรมพื้นถิ่น ที่เกิดจากการเปลี่ยนแปลงดังกล่าว

วิถีชีวิตและประเพณีชาวไทลื้อ จ.น่าน

ชาวไทลื้อที่จังหวัดน่าน นับถือผี ควบคู่ไปกับศาสนาพุทธ เช่นเดียว กับชาวไทยวนการนับถือผี มีความผูกพันกับวิถีชีวิตมากกว่าศาสนาพุทธ มีหมอผีเป็นผู้นำในการประกอบพิธีกรรม เมื่อต้องเดินทางต้องบอกกล่าวผีหมู่บ้าน เพื่อขอความคุ้มครองเมือง

ความเชื่อของชาวไทลื้อที่ บ้านดอนมูลและบ้านต้นย่าง มีลักษณะพิเศษคือได้นำผีบ้านผีเมืองมาจากเมืองเดิมมาทำพิธีกรรมบวงสรวงผีเจ้าหลวงเมืองล้าด้วยประเพณีอยู่กรรม ที่เริ่มต้นในฤดูเก็บเกี่ยวสามปีต่อครั้ง ห้ามคนในออก คนนอกเข้าหมู่บ้าน

ประเพณีที่สำคัญของชาวไทลื้อคล้ายชาวเผาไท คือ มีประเพณีเรียกขวัญ การส่งเคราะห์ การสืบชะตาคน การสืบชะตาบ้าน การบูชาเทียน

ชาวไทลื้อมีความโดดเด่นเรื่องหัตถกรรม อดีต  ฝ่ายชายจะผลิตเครื่องจักสาร  ฝ่ายหญิงจะทอผ้า