เอกลักษณ์ของเรือเมืองน่านไม่เหมือนจังหวัดใดในประเทศไทยคือเป็นเรือที่ขุดจากไม้ตะเคียนหรือตะเคียนทองทั้งต้นด้วยเชื่อกันว่ามีความทนทานและผีนางไม้แรงตรงหัวเรือหรือโขนเรือเป็นรูปพญานาคมีความสวยงามอย่างยิ่งซึ่งมีความเชื่อว่าพญานาคมีความศักดิ์สิทธิ์ดลบันดาลให้ฝนฟ้าอุดมสมบูรณ์

การแข่งเรือยาวนั้นเป็นประเพณีที่สาคัญและมีประวัติอันยาวนานจากตานานการแข่งเรือที่มีมาแต่โบราณซึ่งการทาเรือในอดีตจะต้องมีการตัดต้นตะเคียนจากป่าซึ่งเป็นไม้เนื้อแข็งและมีขนาดใหญ่มาก ต้องใช้สล่านับร้อยคนช่วยกันตกแต่ง ถาก และขุดไม้ตะเคียนให้เป็นรูปเรือและเมื่อจะนาเรือลงสู่แม่นั้นจะจัดให้มีพิธีกรรมบวงสรวงเทพยาดาประจาไม้ตะเคียนและบายศรีสู่ขวัญอัญเชิญเรือลงสู่แม่น้าน่านเรือสองลาแรกมีชื่อว่า“เรือท้ายหล้าและเรือท้ายทอง”โดยภายหลังได้ถูกประกาศจากเจ้าผู้ครองนครน่านให้เรือทั้งสองลาเป็นแม่แบบในการสร้างเรือเพื่อนามาใช้ในการแข่งขันโดยมีกาหนดว่าให้มีการจัดการแข่งขันขึ้นทุกครั้งที่มีงาน“ตานก๋วยสลาก”(ถวายทานสลากภัต)มีการเชื้อเชิญหมู่บ้านและวัดใกล้เคียงให้นาเรือมาแข่งขันกันเพื่อให้เกิดความสนุกสนานและความสามัคคีและสิ่งที่สาคัญและโดดเด่นในการแข่งขันที่ดึงดูดความสนใจต่อผู้ชมคือการตกแต่งรูปโฉมของเรือที่จะลงแข่งให้สวยงามสะดุดตาเรือแต่ละลาจะมีความแตกต่างกันตามแต่ช่างหรือสล่าที่บรรจงแกะสลักให้มีความวิจิตรโดยเฉพาะส่วนหัวเรือที่มีรูปลักษ์เป็นพญานาคและมีการแกะสลักลวดลายลงสีสวยงามตลอดทั้งลาแต่ละลามีการตั้งชื่อเฉพาะแต่ละลาก่อนนาลงแข่งต้องมีการประกอบตัวเรือและมีพิธีอัญเชิญแม่ย่านางในการแข่งขันนั้นไม่ได้เน้นหนักในด้านการแพ้หรือชนะแต่เน้นด้านความสนุกสนานและความสามัคคีเป็นหลักเมื่อมีการแข่งขันกันอย่างกว้างขวางและประพฤติปฏิบัติเป็นประจาทุกปีมาโดยตลอดจึงทาให้เป็นประเพณีการแข่งขันเรือของจังหวัดน่านในปัจจุบันซึ่งเป็นที่รู้จักกันดีและถือเป็นเทศกาลท่องเที่ยวของจังหวัดน่านมีนักท่องเที่ยวมากมายเข้ามาชมการแข่งขันโดยส่วนทางราชการได้ถือเอางานทานสลากภัต ณ วัดช้างค้าวรวิหารเป็นการเปิดสนามการแข่งเรือของจังหวัดน่านราวปลายเดือนกันยายนในแต่ละปีและงานสลากภัตจะไปสิ้นสุดในวันขึ้น 15 ค่ำ เดือน 12 ประมาณปลายเดือนตุลาคามถึงต้นเดือนพฤศจิกายนเป็นการปิดสนามแข่งขันจากความสาคัญหลายประการดังกล่าวจึงเป็นที่มีมาของการแกะสลักเรือแข่งจาลองโดยย่อส่วนจากขนาดเรือจริงให้ได้สัดส่วนที่งดงามและที่สาคัญคือการแกะส่วนประกอบของเรือก็เน้นให้มีลักษณะการถอดประกอบเข้าเดือย ส่วนหัว ส่วนหางลาเรือเหมือนกับเรือของจริงทุกประการซึ่งเป็นลักษณะเด่นของการทาเรือจำลองนอกจากนี้ช่างที่ทาเรือแข่งจำลองจะต้องมีความชานาญอย่างสูงในการถอดแบบและลวดลายที่อ่อนช้อยงดงามการทาเรือแข่งจาลองนี้ได้รับการสนับสนุนจากหน่วยงานจังหวัดจัดให้มีการแข่งขันประกวดความสวยงามของเรือแข่งจาลองในทุกปีควบคู่ไปกับการจัดแข่งความเร็วของเรือยาวการประกวดแต่ละครั้งจะมีสล่าหรือช่างที่มีความสามารถในการทาเรือจาลองส่งเข้าประกวดกันอย่างมากมายหลังมีการตัดสินแล้วก็จะนามาจัดตั้งโชว์ ณ จุดแสดงให้กับนักท่องเที่ยวได้ชมผลงานหากผู้ที่ชื่นชอบก็สามารถสั่งทาหรือหาซื้อได้ที่ศูนย์จาหน่ายสินค้าของจังหวัดการสั่งทานั้นต้องใช้เวลาซึ่งขึ้นอยู่กับความยากง่ายและรายละเอียดต่าง ๆ ด้วย ส่วนการใช้งานนั้น เรือจาลองนี้มักจะใช้ประดับตกแต่ง อาคารบ้านเรือนเพื่อให้สวยงาม และเป็นของฝากที่ระลึก