คนในอดีตน่านเป็นเมืองที่อยู่ห่างไกลจากหัวเมืองอื่นๆ มีพื้นที่เป็นป่าเขา
ราษฎร์ทั่วไปท้ามาหากินด้วยการท้าไร่นา ยาสูบและป่าเมี่ยง
ไม่มีกำลังพอที่จะปลูกเรือนด้วยเครื่องไม้จริงได้ จึงต้องทำด้วยไม้ไผ่
เว้นแต่เจ้านายผู้มีอำนาจ
นอกจากนี้ยังมีกฎเกณฑ์ห้ามไว้ว่าบ้านเรือนราษฎร์ที่อยู่ในกำแพงเมืองก็ดี
ภายนอกก็ดีจะมุงหลังคาด้วยกระเบื้องไม่ได้
ด้วยถือว่าเป็นการกระทำเทียบเคียงเจ้านาย
มีอาญาไว้ว่าเป็นความผิดฉะนั้นบ้านเรือนจึงมุงหลังคาด้วยใบพลวงหรือแฝกเป็น
พื้น ลักษณะบ้านเรือนที่อยู่อาศัยของชาวน่าน แบ่งออกได้เป็น 2 ประเภทดังน

1.1 เรือนไม้ปั่ว หรือเรือนเครื่องผูก

เป็นเรือนชั่วคราว สร้างด้วยไม้ไผ่ (ไม้ปั่ว)  เป็นหลักหลังคามุงใบตองตึง
(ใบพลวง) แฝกหรือหญ้าคาตัวเรือนมีขนาดเล็ก  สามารถใช้งานอยู่ได้ 3 - 5 ปี
และปลูกได้เองโดยไม่ต้องอาศัยช่างฝีมือ

1.2 เรือนไม้จริง หรือเรือนเครื่องสับ

เป็นเรือนถาวรสร้างด้วยไม้จริงเกือบทั้งหลัง
หลังคามุงด้วยแป้นเกล็ดกระเบื้องดินขอ กระเบื้องว่าวหรือกระเบื้องลอนคู่
มีความทนทานต่อสภาพดินฟ้าอากาศ
ตัวเรือนต้องอาศัยช่างฝีมือในการประกอบหรือปรุงเรือน