ความหมายและความสำคัญของเรือนพื้นถิ่น เมืองน่าน

คนในอดีตน่านเป็นเมืองที่อยู่ห่างไกลจากหัวเมืองอื่นๆ มีพื้นที่เป็นป่าเขา ราษฎร์ทั่วไปทำมาหากินด้วยการทำไร่นา ยาสูบและป่าเมี่ยง ไม่มีกำลังพอที่จะปลูกเรือนด้วยเครื่องไม้จริงได้ จึงต้องทำด้วยไม้ไผ่ เว้นแต่เจ้านายผู้มีอำนาจ นอกจากนี้ยังมีกฎเกณฑ์ห้ามไว้ว่าบ้านเรือนราษฎร์ที่อยู่ในกำแพงเมืองก็ดี ภายนอกก็ดีจะมุงหลังคาด้วยกระเบื้องไม่ได้ ด้วยถือว่าเป็นการกระทำเทียบเคียงเจ้านาย มีอาญาไว้ว่าเป็นความผิด ฉะนั้นบ้านเรือนจึงมุงหลังคาด้วยใบพลวงหรือแฝกเป็นพื้น ลักษณะบ้านเรือนที่อยู่อาศัยของชาวน่าน แบ่งออกได้เป็น 2 ประเภทดังนี้

1.1 เรือนไม้ปั่ว หรือเรือนเครื่องผูก
เป็นเรือนชั่วคราว สร้างด้วยไม้ไผ่ (ไม้ปั่ว) เป็นหลักหลังคามุงใบตองตึง (ใบพลวง) แฝกหรือหญ้าคา ตัวเรือนมีขนาดเล็ก สามารถใช้งานอยู่ได้ 3 - 5 ปี และปลูกได้เองโดยไม่ต้องอาศัยช่างฝีมือ

1.2 เรือนไม้จริง หรือเรือนเครื่องสับ
เป็นเรือนถาวรสร้างด้วยไม้จริงเกือบทั้งหลัง หลังคามุงด้วยแป้นเกล็ดกระเบื้องดินขอ กระเบื้องว่าวหรือกระเบื้องลอนคู่ มีความทนทานต่อสภาพดินฟ้าอากาศ ตัวเรือนต้องอาศัยช่างฝีมือในการประกอบหรือปรุงเรือน