สภาพแวดล้อมทางวัฒนธรรมและการท่องเที่ยวเชิงอนุรักษ์ จังหวัด น่าน

ขั้นตอนการมัดฝ้ายหรือมัดก่านเป็นการมัดเส้นฝ้ายในแต่ละเส้นแล้วนาไปย้อมสีก่อนแล้วจึงนามาถักทอเป็นผืนผ้าได้ซึ่งเทคนิคการย้อมสีก็จำเป็นต้องมีความชานาญการทางการย้อม ไม่เช่นนั้น จะทาให้ลายที่ต้องการให้ปรากฏบนผืนผ้าเกิดความคลาดเคลื่อนและผิดรูปทรงที่ออกแบบไว้ สำหรับส่วนวิธีขั้นตอนการมัดฝ้ายนั้น ประกอบด้วยกรรมวิธีดังนี้

1. เลือกมัดฝ้ายด้วยเส้นยืนเนื่องจากสามารถกาหนดความยาวของผ้าบนด้ายเส้นยืนได้หากมัดเส้นพุ่งสามารถมัดซ้าไปซ้ามาได้หลายครั้งเพราะจะใช้ทอผ้าได้โดยไม่กาหนดความยาว

2. แบ่งฝ้ายเส้นยืนออกเป็นส่วนเท่าๆกัน ตามแต่ขนาดของลวดลาย

3. จากนั้นใช้เชือกฟางมัดเส้นยืนทั้งชุด โดยมัดแต่ละส่วนเป็นปล้อง ๆ ตามลาย เริ่มจากมัด โครงสร้างก่อน

4. ใช้เชือกฟางมัดเส้นยืนในส่วนที่เป็นรายละเอียดข้างใน

5. ขนาดของปล้องที่มัดขึ้นอยู่กับความต้องการของผู้ทอ ถ้ามัดปล้องเล็กรายละเอียดของลาย ที่ได้จะมีมากกว่า แต่จะต้องให้ลงตัวด้วย คือได้ลายครบในแต่ละส่วน

6. มัดตามลายให้ครบทุกส่วน

7. จากนั้นจึงนาฝ้ายไปย้อมสี ส่วนที่มัดจะไม่ติดสี ทาให้เกิดลวดลาย ถ้าต้องการหลายสี ก็มัด และย้อมทับซ้าหลาย ๆ ครั้งจนได้ครบสีที่ต้องการ

8. พอย้อมเสร็จแกะด้ายนามาโว้นด้ายเข้าหลอดในการโว้นด้ายต้องจาระยะความขาวของด้ายด้วยเพื่อป้องกันการคลาดเคลื่อนของลายในด้ายแต่ละเส้นแล้วจึงนามาทอ

หมายเหตุ การมัดด้วยเชือกฟาง ต้องมัดให้แน่น เพราะเวลาย้อมสี น้าสีจะได้ไม่ซึมแทรกเข้าไปในเส้นฝ้าย เวลานาไปทอจะทาให้ลวดลายคมชัดสวยงาม

ภาพที่ 2.8 แสดงการวางลายเพื่อกำหนดตำแหน่งมัดด้วยเชือกฟางก่อนนำไปย้อมสี

ภาพที่ 2.9 แสดงลักษณะการมัดก่านเส้นฝ้ายด้วยเชือก